Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4, 5 theo định hướng tích hợp

UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON & NGHỆ THUẬT ---------- TRANG THỊ THÂN YÊN THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 06 năm 2020 UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON VÀ NGHỆ THUẬT ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP Sinh viên thực hiện TRANG THỊ THÂN YÊN MSSV: 2116050156 CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM TIỂU HỌC KHÓA 2016 – 2020 Cán bộ hướng dẫn ThS. NGUYỄN THỊ THU THỦY MSCB: 1238 Quảng Nam, tháng 6 năm 2020 Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn của mình tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo và Khoa Tiểu học – Mầm non & Nghệ thuật trường Đại học Quảng Nam cùng toàn thể các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành sâu sắc đến cô giáo ThS. Nguyễn Thị Thu Thủy – người đã tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận. Tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ và tạo điều kiện của các Thầy, Cô giáo trường Tiểu học Trần Quốc Toản, TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. Trong suốt thời gian thực nghiệm tại trường, các thầy cô và các em học sinh đã nhiệt tình hợp tác, hỗ trợ tôi trong quá trình thu thập tài liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài. Cuối cùng tôi xin bày tỏ lời tri ân sâu sắc đến ba mẹ và những người thân trong gia đình đã luôn quan tâm, yêu thương và tạo mọi điều kiện cho tôi học tập. Lời cảm ơn sâu sắc đến tập thể lớp DT16SGT01 cũng như tình cảm quý báu những người bạn đã góp ý, trao đổi – là những nguồn động viên to lớn giúp tôi vượt qua những khó khăn trong quá trình nghiên cứu. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song những thiếu sót trong khóa luận là không thể tránh khỏi, kính mong sự đóng góp ý kiến và chỉ dẫn của quý Thầy, Cô giáo để khóa luận được hoàn thiện hơn. Quảng Nam, tháng 6 năm 2020 Sinh viên thực hiện Trang Thị Thân Yên DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 DHTH Dạy học tích hợp 2 ĐC Đối chứng 3 ĐHSP Đại học sư phạm 4 GV Giáo viên 5 HS Học sinh 6 TL Tỉ lệ 7 TN Thực nghiệm 8 Tr Trang 9 SGK Sách giáo khoa 10 SL Số lượng DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên Nội dung Trang 1 Bảng 1 Nội dung chương trình Toán lớp 4,5 30 2 Bảng 1.1 Hiểu biết của GV về dạy học tích hợp 38 3 Bảng 1.2 Hiểu biết của GV về các mức độ dạy học tích hợp 39 Nhận thức của thầy (cô) về độ khó khi dạy học 4 Bảng 1.3 41 môn Toán lớp 4,5 Quan điểm của GV về việc đưa ra nhiệm vụ học 5 Bảng 1.4 tập theo định hướng tích hợp trong dạy học môn 42 Toán Mức độ áp dụng các nhiệm vụ học tập theo định 6 Bảng 1.5 43 hướng tích hợp trong dạy học môn Toán. Các mức độ tích hợp GV vận dụng trong dạy học 7 Bảng 1.6 44 môn Toán lớp 4,5 Các nội dung GV vận dụng vào thiết kế các 8 Bảng 1.7 nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định 45 hướng tích hợp Các môn học GV vận dụng vào thiết kế các 9 Bảng 1.8 nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định 46 hướng tích hợp Đánh giá của GV về ý nghĩa của việc thiết kế các 10 Bảng 1.9 nhiệm vụ học tập theo hướng tích hợp trong môn 48 Toán lớp 4,5 Thái độ của HS khi tham gia giải quyết các 11 Bảng 1.10 50 nhiệm vụ học tập tích hợp Khó khăn của GV khi thiết kế các nhiệm vụ học 12 Bảng 1.11 51 tập theo hướng tích hợp trong môn Toán Mức độ hứng thú của HS khi học môn Toán lớp 13 Bảng 1.12 53 4,5 14 Bảng 1.13 Cảm nhận của HS khi học môn Toán 54 Mức độ được tham gia học Toán theo hướng tích 15 Bảng 1.14 55 hợp của HS Mức độ hứng thú của HS khi được học theo 16 Bảng 1.15 56 hướng tích hợp Kết quả sau khi tham gia học Toán theo hướng 17 Bảng 1.16 57 tích hợp của HS Một số bài dạy trong môn Toán lớp 4,5 có thể sử 18 Bảng 2 71 dụng để thiết kế nhiệm vụ học tập tích hợp 19 Bảng 3.1 Kế hoạch thực nghiệm 105 Bảng thống kê kết quả kiểm tra đầu vào của hai 20 Bảng 3.2 108 lớp TN và ĐC Bảng thống kê kết quả kiểm tra đầu vào của hai 21 Bảng 3.3 108 lớp TN và ĐC Bảng thống kê kiểm tra đầu ra của hai lớp TN và 22 Bảng 3.4 109 ĐC Bảng thống kê kết quả kiểm tra đầu ra của hai 23 Bảng 3.5 109 lớp TN và ĐC Bảng so sánh kết quả kiểm tra đầu vào và đầu ra 24 Bảng 3.6 của hai lớp TN và ĐC (Đánh giá theo thông tư 110 22/BGD&ĐT) Mức độ hứng thú học tập của HS thực nghiệm và 24 Bảng 3.7 112 đối chứng DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên Nội dung Trang 1 Biểu đồ 1.1 Hiểu biết của GV về dạy học tích hợp 38 Hiểu biết của GV về các mức độ dạy học tích 2 Biểu đồ 1.2 40 hợp Nhận thức của thầy (cô) về độ khó khi dạy học 3 Biểu đồ 1.3 41 môn Toán lớp 4,5 Quan điểm của GV về việc đưa ra nhiệm vụ học 4 Biểu đồ 1.4 42 tập môn Toán theo định hướng tích hợp Mức độ vận dụng các nhiệm vụ học tập theo 5 Biểu đồ 1.5 43 định hướng tích hợp trong dạy học môn Toán Các mức độ tích hợp GV vận dụng trong dạy 6 Biểu đồ 1.6 44 học môn Toán lớp 4,5 Các nội dung GV vận dụng vào thiết kế các 7 Biểu đồ 1.7 nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định 46 hướng tích hợp Các môn học GV vận dụng vào thiết kế các 8 Biểu đồ 1.8 nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định 47 hướng tích hợp Đánh giá của GV về ý nghĩa của việc thiết kế 9 Biểu đồ 1.9 các nhiệm vụ học tập theo hướng tích hợp trong 49 môn Toán lớp 4,5 Thái độ của HS khi tham gia giải quyết các 10 Biểu đồ 1.10 50 nhiệm vụ học tập tích hợp Khó khăn của GV khi thiết kế các nhiệm vụ học 11 Biểu đồ 1.11 52 tập theo hướng tích hợp trong môn Toán Mức độ hứng thú của HS khi học môn Toán lớp 12 Biểu đồ 1.12 53 4,5 13 Biểu đồ 1.13 Cảm nhận của HS khi học môn Toán 54 Mức độ được tham gia học Toán theo hướng 14 Biểu đồ 1.14 55 tích hợp của HS Mức độ hứng thú của HS khi được học theo 15 Biểu đồ 1.15 56 hướng tích hợp Kết quả sau khi tham gia học Toán theo hướng 16 Biểu đồ 1.16 58 tích hợp của HS Biểu đồ so sánh kết quả đầu vào của HS hai lớp 17 Biểu đồ 3.1 108 TN và ĐC Bảng so sánh kết quả kiểm tra đầu vào và đầu 18 Biều đồ 3.2 ra của hai lớp TN và ĐC (Đánh giá theo thông 110 tư 22/BGD&ĐT) Biểu đồ so sánh kết quả học tập của HS hai lớp 19 Biểu đồ 3.3 111 TN và ĐC Mức độ hứng thú học tập của HS thực nghiệm 20 Biểu đồ 3.4 112 và đối chứng MỤC LỤC A. MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 1 2. Mục đích của nghiên cứu ................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 3.1 Đối tượng nghiên cứu....................................................................................... 2 3.2 Khách thể nghiên cứu....................................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ..................................................................... 3 5.1.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu.................................................................. 3 5.1.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp .............................................................. 3 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.................................................................. 3 5.2.1. Phương pháp quan sát .................................................................................. 3 5.2.2. Phương pháp điều tra ................................................................................... 3 5.2.3. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia ............................................................. 4 5.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm ............................................................. 4 5.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ............................................................. 4 5.3. Phương pháp thống kê toán học ...................................................................... 4 6. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 4 7. Dự kiến đóng góp của đề tài .............................................................................. 6 7.1. Về lý luận ........................................................................................................ 6 7.2. Về thực tiễn ..................................................................................................... 6 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 6 9. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................. 6 B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................. 8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4,5 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP .............................................................................................. 8 1.1. Cơ sở lí luận .................................................................................................... 8 1.1.1. Một số khái niệm liên quan .......................................................................... 8 1.1.1.1. Thiết kế...................................................................................................... 8 1.1.1.2. Nhiệm vụ học tập ...................................................................................... 8 1.1.1.3. Dạy học tích hợp ....................................................................................... 9 1.1.2. Một số vấn đề về dạy học tích hợp ............................................................ 10 1.1.2.1. Mục đích, đặc điểm và ý nghĩa của dạy học tích hợp ............................. 10 1.1.2.1.1 Mục đích của dạy học tích hợp ............................................................. 10 1.1.2.1.2. Đặc điểm của dạy học tích hợp ............................................................ 11 1.1.2.1.3. Ý nghĩa của dạy học tích hợp ............................................................... 13 1.1.2.2. Các mức độ của dạy học tích hợp ........................................................... 14 1.1.2.2.1. Quan điểm của Xavier Rogiers ............................................................ 14 1.1.2.2.2. Quan điểm của Susan M Drake ............................................................ 14 1.1.2.2.3. Quan điểm của chúng tôi về các mức độ tích hợp ............................... 15 1.1.2.3. Ưu điểm của dạy học tích hợp ............................................................... 21 1.1.2.4. Đổi mới dạy học theo định hướng tích hợp ............................................ 22 1.1.2.5. Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học thường sử dụng trong dạy học tích hợp ................................................................................................................ 23 1.1.2.5.1. Phương pháp dạy học theo dự án ......................................................... 23 1.1.2.5.2. Phương pháp dạy học hợp tác .............................................................. 23 1.1.2.5.3. Kĩ thuật sơ đồ tư duy ............................................................................ 24 1.1.2.5.4. Kĩ thuật “khăn trải bàn” ....................................................................... 25 1.1.3. Đặc điểm nhận thức giai đoạn lớp 4,5 ....................................................... 25 1.2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 28 1.2.1. Mục tiêu và nội dung dạy học môn Toán lớp 4,5 ...................................... 28 1.2.1.1. Mục tiêu .................................................................................................. 28 1.2.1.2. Nội dung ................................................................................................. 29 1.2.2. Thực trạng việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4, 5 theo định hướng tích hợp ..................................................................................... 35 1.2.2.1. Mục đích điều tra .................................................................................... 35 1.2.2.2. Thời gian điều tra .................................................................................... 35 1.2.2.3. Đối tượng điều tra ................................................................................... 35 1.2.2.4. Nội dung điều tra ..................................................................................... 36 1.2.2.5. Phương pháp điều tra .............................................................................. 37 1.2.2.6. Kết quả và kết luận điều tra ................................................................... 37 1.2.2.7. Kết luận về kết quả điều tra..................................................................... 58 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 62 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4,5 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP ............................................ 63 2.1. Một số cơ sở để thiết kế nhiệm vụ học tập theo định hướng tích hợp .......... 63 2.1.1. Dựa vào mục tiêu và nội dung môn Toán lớp 4,5 ...................................... 63 2.1.2. Dựa vào đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4,5 .................................... 63 2.1.3. Dựa vào các đặc điểm và mức độ dạy học tích hợp ................................... 64 2.1.4. Dựa vào thực trạng việc thiết kế nhiệm vụ học tập tích hợp trong môn Toán lớp 4,5 ......................................................................................................... 64 2.1.5. Dựa vào định hướng đổi mới dạy học theo hướng tích hợp ...................... 65 2.2. Các nguyên tắc thiết kế nhiệm vụ học tập theo định hướng tích hợp ........... 65 2.2.1. Đảm bảo mục tiêu giáo dục, hình thành và phát triển năng lực cần thiết cho người học ............................................................................................................. 65 2.2.2. Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội, mang tính thiết thực, có ý nghĩa đối với người học ...................................................................................................... 65 2.2.3. Đảm bảo tính khoa học và tiếp cận những thành tựu của khoa học kĩ thuật .............................................................................................................................. 66 2.2.4. Đảm bảo tính vừa sức và hấp dẫn với học sinh ......................................... 66 2.2.5. Đảm bảo tính giáo dục và sự phát triển bền vững...................................... 66 2.2.6. Tăng tính ứng dụng, tính thực tiễn; quan tâm tới những vẫn đề mang tính xã hội của địa phương ......................................................................................... 67 2.2.7. Phù hợp với chương trình, chuẩn kiến thức, kĩ năng của các môn học tích hợp, đảm bảo mối liên hệ giữa các bài học tích hợp. ........................................... 68 2.3. Thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4, 5 theo định hướng tích hợp ................................................................................................................. 68 2.3.1. Quy trình thiết kế nhiệm vụ học tập tích hợp............................................. 68 2.3.2. Khai thác một số bài dạy trong môn Toán lớp 4,5 có thể sử dụng nhiệm vụ học tập tích hợp .................................................................................................... 71 2.3.3. Thiết kế nhiệm vụ học tập tích hợp trong dạy học môn Toán lớp 4,5 ....... 73 2.3.3.1. Tích hợp trong nội bộ môn Toán lớp 4,5 ................................................ 73 2.3.3.2. Tích hợp kiểu lồng ghép.......................................................................... 79 2.3.3.3. Tích hợp liên môn ................................................................................... 88 Tiểu kết chương 2............................................................................................... 103 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...................................................... 104 3.1. Mô tả thực nghiệm sư phạm........................................................................ 104 3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 104 3.1.2. Nội dung thực nghiệm .............................................................................. 104 3.1.3. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................ 105 3.1.4. Thời gian thực nghiệm ............................................................................. 105 3.1.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................................... 105 3.2. Tổ chức thực nghiệm sư phạm .................................................................... 105 3.2.1. Kế hoạch thực nghiệm ............................................................................. 105 3.2.2. Tiến hành thực nghiệm............................................................................. 106 3.3. Kết quả thực nghiệm ................................................................................... 107 3.3.1. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................. 107 3.3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ................................................................. 108 3.3.3. Kết luận về kết quả thực nghiệm.............................................................. 113 Tiểu kết chương 3............................................................................................... 114 C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 115 1. Kết luận .......................................................................................................... 115 2. Kiến nghị ........................................................................................................ 116 2.1. Đối với nhà trường ...................................................................................... 116 2.2. Đối với giáo viên ......................................................................................... 116 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 117 PHỤ LỤC 1 .......................................................................................................... P1 PHỤ LỤC 2 .......................................................................................................... P6 PHỤ LỤC 3 .......................................................................................................... P8 PHỤ LỤC 4 ........................................................................................................ P14 PHỤ LỤC 5 ........................................................................................................ P23 PHỤ LỤC 6 ........................................................................................................ P24 A. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục được coi là nền tảng của sự phát triển xã hội. Giáo dục gắn với sự phát triển kinh tế và con người. Có thể khẳng định rằng không có giáo dục thì không có bất cứ sự phát triển nào đối với con người, đối với kinh tế, văn hoá. Chính nhờ giáo dục mà các di sản tư tưởng và kỹ thuật của thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau. Các di sản này được tích luỹ càng phong phú làm cho xã hội càng phát triển. Với tinh thần đặc biệt coi trọng vai trò của Giáo dục và Đào tạo trong sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu” với mục tiêu: “Phát triển toàn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân; có lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế” (Điều 2 - Luật giáo dục). Vì vậy, làm như thế nào để phát huy tính tích cực của người học là một trong những vấn đề và nhiệm vụ quan trọng của trường phổ thông hiện nay. Điều 29 – Luật giáo dục đã nêu: “Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh (HS) hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn lâu dài đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở”. Để đạt được mục tiêu trên ngoài việc đổi mới nội dung, phương pháp thì việc đổi mới hướng dạy học là một yêu cầu cấp thiết của ngành giáo dục. Do đó, giáo dục đã quyết định lấy quan điểm tích hợp làm nguyên tắc chỉ đạo và tổ chức nội dung chương trình dạy và lựa chọn tích hợp một cách logic giữa các môn học. Có thể xem đây là hình thức tổ chức dạy học tốt nhất hiện nay, đã giải quyết được sự chồng chéo, trùng lặp về nội dung môn học, tránh được lối dạy nặng nề về tri thức mà kém thực tiễn, ít thực hành. Dạy học tích hợp (DHTH) mang lại cho người học những trải nghiệm vô cùng thú vị. Cùng một thời gian học tập song người học có cơ hội tiếp cận với kiến thức từ 1 nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau, kiến thức khoa học gắn liền với thực tiễn, gắn liền với kinh nghiệm sống. Nội dung học tập trở nên nhẹ nhàng nhưng không kém phần mới lạ. Ở tiểu học, cùng với nhiều môn học, môn Toán có vị trí quan trọng. Môn Toán là một môn khoa học thống nhất, thực sự cần thiết bởi vì các kiến thức, kĩ năng của môn Toán ở tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sống, giúp HS rèn luyện suy nghĩ, suy luận, sáng tạo trong tư duy, góp phần phát triển trí thông minh. Trong chương trình dạy học Toán của tiểu học thì chương trình dạy học Toán lớp 4,5 có vai trò trọng yếu. Vì đây là giai đoạn cuối của cấp Tiểu học, học sinh cần được chuẩn bị các kiến thức cơ sở để tiếp tục học tốt các cấp học sau này ở các lớp cao hơn. Chương trình môn Toán lớp 4,5 gồm 4 mạch kiến thức: Số học, đại lượng và đo đại lượng, yếu tố hình học, giải toán có lời văn được tích hợp chặt chẽ. Chính vì vậy việc dạy học theo hướng tích hợp trong môn Toán giúp các em thực hành nhiều hơn để phù hợp với khả năng của từng HS, qua đó hình thành tính tự giác, chủ động trong học Toán. Là một giáo viên (GV) tương lai, trăn trở lớn nhất của chúng tôi là muốn tìm ra một hướng dạy hợp lí làm cho giờ Toán trở nên hấp dẫn, cuốn hút, khích lệ giúp các em phát huy được hết năng lực của mình. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài “Thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4, 5 theo định hướng tích hợp”. 2. Mục đích của nghiên cứu Thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho HS lớp 4, 5 theo định hướng tích hợp nhằm huy động kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực môn học vào trong cuộc sống. Tạo tiết học ý nghĩa, hấp dẫn hơn để phát huy tính tích cực, sáng tạo…góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường tiểu học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 3.2 Khách thể nghiên cứu Quá trình học và học môn Toán lớp 4,5 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Đọc tài liệu và hệ thống hóa cơ sở lý luận của việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. - Tìm hiểu cơ sở thực tiễn của đề tài: Mục tiêu, nội dung của dạy học môn Toán lớp 4,5. - Tìm hiểu đặc điểm nhận thức giai đoạn 4,5. - Nghiên cứu thực trạng việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp tại trường thực tập sư phạm. - Thiết kế một số nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá mức độ khả thi, hiệu quả của việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 5.1.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu Đọc, khai thác các tài liệu như sách giáo khoa (SGK) Toán lớp 4,5; sách giáo viên (SGV) Toán lớp 4,5; các loại sách kham khảo, tạp chí về nội dung dạy học tích hợp, sách nghiên cứu về đặc điểm tâm sinh lí của HS. 5.1.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp Sau khi đọc tài liệu chúng tôi tiến hành phân tích và tổng hợp để hệ thống hóa các tài liệu liên quan đến đề tài để làm luận cứ cho việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp quan sát Dự giờ, quan sát các tiết dạy – học của GV và HS lớp 4,5 tại trường tiểu học. Quan sát các tiết dạy- học mẫu ở videos. 5.2.2. Phương pháp điều tra Xây dựng phiếu điều tra gồm hệ thống các câu hỏi về việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho HS lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 3 5.2.3. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia Lắng nghe – tiếp thu ý kiến của GV hướng dẫn, các thầy cô trong Khoa Tiểu học – Mầm non & Nghệ thuật, các thầy cô giáo dạy tại trường tiểu học và những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực này để có định hướng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu. 5.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Xem xét tổng kết lại tất cả các kết quả đã quan sát, điều tra để rút ra kinh nghiệm của bản thân thông qua nghiên cứu đề tài này. 5.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm sư phạm tại trường tiểu học để nghiên cứu về việc kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra và quá trình thực nghiệm sư phạm nhằm minh chứng cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của đề tài. 6. Lịch sử nghiên cứu Tổ chức dạy học tích hợp đang trở thành một xu thế dạy học hiện đại, nó đang được nghiên cứu và áp dụng vào nhà trường ở nhiều nước trên toàn thế giới trong đó có Việt Nam. Trên thế giới tư tưởng dạy học tích hợp bắt đầu từ thập kỷ 60 của thế kỷ XX, theo đó vào tháng 9 - 1968, Hội đồng liên quốc gia về giảng dạy khoa học với sự bảo trợ của UNESCO đã tổ chức tại Varna (Bungari) “Hội nghị tích hợp việc giảng dạy các khoa học”. Hội nghị này đặt ra hai vấn đề: “Vì sao phải dạy học tích hợp các khoa học?” và “Dạy học tích hợp các khoa học là gì?”. Đến năm 1972, Hội nghị phối hợp trong chương trình giáo dục của UNESCO họp tại Paris đã đưa ra định nghĩa dạy học tích hợp các khoa học. Trên thế giới cũng đã có nhiều nhà nghiên cứu giáo dục nghiên cứu về quan điểm dạy học tích hợp trong đó: Xavier Roegiers với công trình nghiên cứu “Khoa học sư phạm tích hợp hay cần làm như thế nào để phát triển năng lực ở các trường học”. [17/13] 4 Ở Việt Nam hiện nay, tư tưởng dạy học tích hợp bắt đầu nghiên cứu và áp dụng từ những năm của thập kỷ 90 trở lại đây. Đã có nhiều nhà nghiên cứu giáo dục nghiên cứu cơ sở lí luận về tích hợp và các biện pháp nhằm vận dụng giảng dạy tích hợp vào thực tiễn như: Tác giả Đào Trọng Quang với bài “Biên soạn SGK theo quan điểm tích hợp, cơ sở lí luận và một số kinh nghiệm”. Tác giả đã đề cập tới bản chất của sư phạm tích hợp, quan điểm tích hợp, một số nguyên tắc chủ đạo và một số kỹ thuật của tích hợp. [21/9] Tác giả Đỗ Ngọc Thống đã nêu một hệ thống quan điểm tích hợp và dạy học theo hướng tích hợp, đã nhấn mạnh sự khác biệt giữa cộng gộp kiến thức và tích hợp kiến thức trong cuốn “Đổi mới dạy và học Ngữ văn ở THCS” Tác giả Trần Viết Thụ (1997) trong công trình nghiên cứu “Vận dụng nguyên tắc liên môn khi dạy các vấn đề văn hóa trong SGK trong lịch sử THPT” đã vận dụng kiến thức văn học, địa lý, chính trị vào giảng dạy bộ môn lịch sử theo quan điểm liên môn. [21/10] Tác giả Lê Trọng Sơn với bài viết “Vận dụng tích hợp giáo dục dân số qua dạy học phần sinh lý người ở lớp 9 THCS” tác giả đã nhấn mạnh việc tích hợp dân số vào môn Sinh học 9 là thích hợp với nội dung cũng như độ tuổi của học sinh. Tác giả Đậu Thị Thu Hiền - Trịnh Công Sơn có bài viết “Phát triển một số năng lực cần thiết cho giáo viên Tiểu học nhằm đáp ứng yêu cầu tích hợp trong dạy học môn Toán” đăng lên tập chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 6/2018. Bên cạnh đó còn có những khóa luận nghiên cứu về việc dạy học tích hợp như sau: “Dạy học Toán lớp 3 theo hướng tích hợp” của Nguyễn Thị Đoàn, Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Tác giả nhấn mạnh vào việc dạy học tích hợp trong môn Toán lớp 3 với dạy học trải nghiệm. “Thiết kế bài học tích hợp trong dạy học lớp 1 theo hướng phát triển năng lực học sinh” của tác giả Nguyễn Thị Mai Hương, Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Tác giả khái quát lí luận về các kỹ thuật dạy 5 học tích cực và thiết kế một số bài học tích hợp trong dạy học lớp 1. “Dạy học các phép toán phân số ở tiểu học theo quan điểm tích hợp” của tác giả Nguyễn Lâm Hồng Thắm, Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. Như vậy có thể nói, tích hợp là quan điểm dạy học hiện đại. Nó được áp dụng vào dạy học nói dung và dạy học Toán nói riêng, đã có nhiều công trình, tài liệu nghiên cứu về những quan điểm này. Tại trường Quảng Nam, cho đến thời điểm hiện nay đã có công trình nghiên cứu về dạy học tích hợp, nhưng tác giả đã đi sâu vào nghiên cứu và thiết kế các kế hoạch bài dạy theo hình thức liên môn ở mức độ liên hệ. Còn việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp ở các mức độ nội bộ, lồng ghép, liên môn chưa thực sự được nghiên cứu một cách cụ thể. Đề tài này chúng tôi sẽ đi sâu vào khoảng trống còn lại. 7. Dự kiến đóng góp của đề tài 7.1. Về lý luận - Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lí luận về việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. 7.2. Về thực tiễn - Nghiên cứu thực trạng việc thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. Từ đó thiết kế một số nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá mức độ khả thi, hiệu quả của các nhiệm vụ học tập đã thiết kế. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài này chúng tôi chỉ đi sâu vào việc thiết kế và vận dụng nhiệm vụ học tập môn Toán lớp 4, lớp 5 theo định hướng tích hợp ở mức độ nội bộ môn, lồng ghép, liên môn tại trường tiểu học Trần Quốc Toản, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu kham khảo, phụ lục đề tài 6 gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. Chương 2: Thiết kế nhiệm vụ học tập môn Toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng tích hợp. Chương 3: Thực nghiệm sư phạm 7