Luận án Tiến sĩ Các yếu tố ảnh hưởng đến đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ở Việt Nam: nghiên cứu trường hợp doanh nghiệp chế biến, chế tạo

MỤC LỤC............................................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG..........................................................................................................viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................................ x
MỞ ĐẦU............................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án.................................................................................... 1
2. Những điểm mới của luận án ........................................................................................ 4
3. Cấu trúc của luận án ...................................................................................................... 5
Chương 1 ............................................................................................................................... 6
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU........................................................... 6
VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN ................................................................... 6
1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH CÓ LIÊN QUAN ĐẾN CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP......................................... 6
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ............................. 6
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng tới đổi mới sáng tạo của doanh
nghiệp .................................................................................................................................... 9
1.1.3. Khoảng trống nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến đổi mới sáng tạo của doanh
nghiệp .................................................................................................................................. 20
1.2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU........................................ 21
1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................. 21
1.2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 22
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................................... 23
1.3. CÁCH TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................... 23
1.3.1. Cách tiếp cận và khung nghiên cứu........................................................................... 23
1.3.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu thứ cấp ....................................................... 25
1.3.3. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu sơ cấp......................................................... 26
1.3.4. Phương pháp phân tích thông tin, số liệu .................................................................. 27
Chương 2 ............................................................................................................................. 28
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỚNG
ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP ...................................................... 28
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP ................... 28
2.1.1. Khái niệm đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ......................................................... 28
2.1.2. Phân loại đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ........................................................... 30
iv
2.1.3. Quy trình đổi mới sáng tạo và cách thức đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.......... 32
2.1.4. Chỉ số đo lường đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp ....................................... 35
2.1.5. Vai trò của đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ........................................................ 36
2.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
CỦA DOANH NGHIỆP...................................................................................................... 39
2.2.1. Khái niệm về các yếu tố ảnh hưởng tới đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ............ 39
2.2.2. Nội dung các yếu tố ảnh hưởng đến đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ................. 41
2.3. KINH NGHIỆM MỘT SỐ NƯỚC TRONG VIỆC THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
CỦA DOANH NGHIỆP...................................................................................................... 51
2.3.1. Kinh nghiệm của Thụy Sĩ.......................................................................................... 51
2.3.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc ................................................................................... 53
2.3.3. Kinh nghiệp của Malaysia ......................................................................................... 56
2.3.4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .......................................................................... 60
Chương 3 ............................................................................................................................. 64
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM ............................................................................. 64
3.1. KHU VỰC DOANH NGHIỆP VÀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP Ở
VIỆT NAM.......................................................................................................................... 64
3.1.1. Thực trạng phát triển doanh nghiệp ở Việt Nam....................................................... 64
3.1.2. Thực trạng đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp ở Việt Nam..................................... 68
3.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP
............................................................................................................................................. 73
3.2.1. Quy mô và nguồn lực của doanh nghiệp ................................................................... 73
3.2. 2. Nguồn lực dư thừa.................................................................................................... 75
3.2.3. Loại hình sở hữu........................................................................................................ 76
3.2.4. Hoạt động nghiên cứu và phát triển .......................................................................... 77
3.2.5. Thể chế, chính sách của Nhà nước ............................................................................ 80
3.2.6. Cạnh tranh và độc quyền ........................................................................................... 84
3.2.7. Mạng lưới và tính hội nhập ....................................................................................... 86
3.3. NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO............. 88
3.3.1. Mô hình và số liệu ..................................................................................................... 88
3.3.2. Giải thích biến sử dụng trong mô hình...................................................................... 91
3.3.3. Phân tích tác động của các yếu tố tới đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp công nghiệp
chế biến chế tạo ở Việt Nam ............................................................................................... 96
3.4. MỘT SỐ NHẬN XÉT RÚT RA TỪ PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ MỨC ĐỘ TÁC
ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ TỚI ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP CÔNG
NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO Ở VIỆT NAM.............................................................. 118
v
3.4.1. Các kết quả phát hiện được ..................................................................................... 118
3.4.2. Một số nhận xét ....................................................................................................... 122
Chương 4 ........................................................................................................................... 126
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH
NGHIỆP Ở VIỆT NAM.................................................................................................... 126
4.1. BỐI CẢNH CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP Ở
VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2030 ........................................................................................... 126
4.1.1. Bối cảnh quốc tế ...................................................................................................... 126
4.1.2. Bối cảnh trong nước ................................................................................................ 127
4.2. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG VỀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH
NGHIỆP Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2030..................................................................... 129
4.2.1. Quan điểm tiếp cận đa chiều ................................................................................... 129
4.2.2. Quan điểm tiếp cận đồng bộ.................................................................................... 130
4.3. GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT
NAM ĐẾN NĂM 2030 ..................................................................................................... 131
4.3.1. Nhóm giải pháp đối với Nhà nước .......................................................................... 131
4.3.2. Nhóm giải pháp đối với doanh nghiệp .................................................................... 141
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ............................ 146
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ......................................................................... 149
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 150
PHỤ LỤC.......................................................................................................................... 167