Luận án Tiến sĩ Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế: Nghiên cứu trường hợp Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam

i
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG...................................................................................................... v
MỞ ĐẦU......................................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU
CỦA LUẬN ÁN ............................................................................................................. 6
1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH VÀ XÁC ĐỊNH KHOẢNG TRỐNG
NGHIÊN CỨU......................................................................................................................... 6
1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................... 6
1.1.2. Những khoảng trống tiếp tục nghiên cứu trong luận án..............................................22
1.2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................. 23
1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................................23
1.2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................................24
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu........................................................................................................25
1.3. CÁCH TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................... 25
1.3.1. Cách tiếp cận và khung phân tích.................................................................................25
1.3.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu.......................................................................27
1.3.3. Phương pháp phân tích thông tin, số liệu.....................................................................29
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ HỆ THỐNG
KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC TRONG
THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ............................................................................. 30
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP
ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ........... 30
2.1.1. Một số khái niệm...........................................................................................................30
2.1.2. Đặc điểm và vai trò của hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà nước
...................................................................................................................................................36
2.1.3. Những yêu cầu đặt ra đối với hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà
nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế .......................................................................................38
2.1.4. Nội dung hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà nước trong thời kỳ
hội nhập quốc tế .......................................................................................................................42
2.1.5. Tiêu chí đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà nước trong
thời kỳ hội nhập quốc tế ..........................................................................................................47
2.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà
nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế .......................................................................................50
ii
2.2. KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở MỘT SỐ QUỐC GIA.................................................. 52
2.2.1. Kinh nghiệm của Tập đoàn Samsung, Hàn Quốc.......................................................52
2.2.2. Kinh nghiệm của Tập đoàn Viễn thông Trung Quốc..................................................54
2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn
kinh tế Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế...................................................................56
Chương 3: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP
ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ QUA
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TẬP ĐOÀN.................................................. 58
BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM............................................................... 58
3.1. CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM.................................... 58
3.1.1. Khái quát về các tập đoàn kinh tế nhà nước ................................................................58
3.1.2. Khái quát về Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam...........................................64
3.2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP ĐOÀN
KINH TẾ NHÀ NƯỚC........................................................................................................ 68
3.2.1. Bộ máy thực hiện kiểm soát nội bộ..............................................................................68
3.2.2. Nội dung kiểm soát nội bộ ............................................................................................73
3.2.3. Hình thức kiểm soát nội bộ...........................................................................................80
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC
TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ
QUA NGHIÊN CỨU SÂU TẠI TẬP ĐOÀN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT
NAM.........................................................................................................................................83
3.3.1. Đánh giá về bộ máy thực hiện kiểm soát nội bộ..........................................................83
3.3.2. Đánh giá về nội dung kiểm soát nội bộ........................................................................89
3.3.3. Đánh giá về hình thức kiểm soát nội bộ.......................................................................96
3.3.4. Những hạn chế trong hệ thống kiểm soát nội bộ của Tập đoàn bưu chính viễn thông
Việt Nam ................................................................................................................................101
3.4. PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT
NỘI BỘ TẠI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC QUA NGHIÊN CỨU TẠI TẬP
ĐOÀN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM.......................................................102
3.4.1. Nhóm các yếu tố bên ngoài tập đoàn .........................................................................102
3.4.2. Nhóm các yếu tố bên trong tập đoàn..........................................................................106
3.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP
ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC ........................................................................................113
3.5.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................................113
3.5.2. Những bất cập, hạn chế ...............................................................................................120
3.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế...................................................................124
iii
Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM
SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC VÀ CỤ THỂ TẠI
TẬP ĐOÀN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI
NHẬP QUỐC TẾ....................................................................................................... 127
4.1. BỐI CẢNH VÀ ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT
NỘI BỘ TẠI CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC VÀ CỤ THỂ CHO TẬP
ĐOÀN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP
QUỐC TẾ.............................................................................................................................127
4.1.1. Bối cảnh của thời kỳ hội nhập quốc tế đặt ra các yêu cầu liên quan đến hệ thống
kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh tế nhà nước và cụ thể tại Tập đoàn Bưu chính Viễn
thông Việt Nam......................................................................................................................127
4.1.2. Định hướng phát triển và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại các tập đoàn kinh
tế nhà nước và cụ thể cho Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam thời kỳ hội nhập
quốc tế.....................................................................................................................................129
4.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC
TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC VÀ CỤ THỂ CHO TẬP ĐOÀN BƯU CHÍNH
VIỄN THÔNG VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ ..............130
4.2.1. Giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy thực hiện kiểm soát nội bộ phù hợp với yêu
cầu của hội nhập quốc tế........................................................................................................130
4.2.2. Giải pháp hoàn thiện nội dung kiểm soát nội bộ .......................................................133
4.2.3. Giải pháp hoàn thiện hình thức kiểm soát nội bộ ......................................................139
4.2.4. Giải pháp tháo gỡ các yếu tố gây hạn chế đối với hệ thống kiểm soát nội bộ.........141
4.3. KIẾN NGHỊ VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ
THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP............................146
4.3.1. Kiến nghị đối với Quốc hội và Chính phủ.................................................................146
4.3.2. Lộ trình thực hiện giải pháp ........................................................................................147
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 149
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 152
PHỤ LỤC.................................................................................................................... 166