Luận án Tiến Sĩ Tái cấu trúc ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trên địa bàn thành phố Hải Phòng

i
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................vii
DANH MỤC BẢNG........................................................................................ix
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
1. Lý do lựa chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Những điểm mới của luận án....................................................................... 3
3. Khái quát kết cấu nội dung của luận án...................................................... 4
Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH VÀ HƯỚNG NGHIÊN
CỨU CỦA LUẬN ÁN ...................................................................................... 5
1.1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH XÁC ĐỊNH NỘI DUNG KẾ THỪA
VÀ KHOẢNG TRỐNG TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU......................................... 5
1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về tái cấu trúc ngành công nghiệp
chế biến chế tạo phạm vi cấp quốc gia............................................................... 5
1.1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu về tái cấu trúc ngành công nghiệp
chế biến chế tạo phạm vi cấp vùng và cấp tỉnh .................................................. 9
1.1.3. Nội dung của các nghiên cứu trước được kế thừa trong luận án............. 15
1.1.4. Khoảng trống tiếp tục nghiên cứu trong luận án .................................... 16
1.2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................. 17
1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 17
1.2.1.1. Mục tiêu tổng quát............................................................................... 17
1.2.1.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................... 17
1.2.2. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 17
1.2.3. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 18
1.2.3.1. Phạm vi về nội dung ............................................................................ 18
1.2.3.2. Phạm vi về không gian ........................................................................ 18
1.2.3.3. Phạm vi về thời gian ............................................................................ 18
1.2.4. Câu hỏi nghiên cứu................................................................................ 18
1.3. CÁCH TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 19
1.3.1. Cách tiếp cận và khung nghiên cứu ....................................................... 19
1.3.1.1. Cách tiếp cận nghiên cứu..................................................................... 19
1.3.1.2. Khung phân tích vấn đề của luận án .................................................... 20
1.3.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu................................................. 22
1.3.2.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu thứ cấp...................................... 22
ii
1.3.2.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu sơ cấp qua điều tra doanh nghiệp
của Tổng cục Thống kê ..................................................................................... 22
1.3.2.3. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu sơ cấp qua điều tra doanh nghiệp23
1.3.2.4. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp qua phỏng vấn............................ 24
1.3.3. Phương pháp phân tích thông tin, số liệu ............................................... 24
Chương 2:CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ TÁI
CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO ................ 25
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP
CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO .................................................................................. 25
2.1.1. Một số khái niệm................................................................................... 25
2.1.1.1. Khái niệm về ngành công nghiệp chế biến, chế tạo.............................. 25
2.1.1.2. Khái niệm về tái cấu trúc ngành chế biến chế tạo................................. 26
2.1.2. Mục tiêu của tái cấu trúc ngành CNCBCT ở địa phương cấp tỉnh.......... 28
2.1.3. Cơ sở lý thuyết về tái cấu trúc ngành công nghiệp chế biến, chế tạo...... 29
2.1.2.1. Lý thuyết về tái cấu trúc ngành CNCBCT theo các tiểu ngành ............ 29
2.1.2.2. Lý thuyết chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp chế biến, chế tạo theo
thành phần kinh tế ............................................................................................ 31
2.1.2.3. Lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu ngành CNCBCT theo không gian lãnh
thổ.................................................................................................................... 33
2.1.4. Nội dung nghiên cứu về tái cấu trúc ngành công nghiệp chế biến, chế tạo
cấp địa phương................................................................................................ 35
2.1.4.1. Nghiên cứu tái cấu trúc theo tiểu ngành ............................................... 35
2.1.4.2. Nghiên cứu tái cấu trúc theo thành phần kinh tế .................................. 36
2.1.4.3. Nghiên cứu tái cấu trúc theo vùng lãnh thổ .......................................... 37
2.1.4.4. Đề xuất một cấu trúc mới hiệu quả hơn ............................................... 38
2.1.5. Nội dung nghiên cứu vai trò của chính quyền địa phương trong tái cơ cấu
ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trên địa bàn............................................ 38
2.1.5.1. Lập quy hoạch và kế hoạch phát triển.................................................. 38
2.1.5.2. Xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển................................................. 39
2.1.5.3. Xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ........................................... 40
2.1.5.4. Xây dựng môi trường kinh doanh và đầu tư......................................... 40
2.1.6. Tiêu chí đánh giá nội dung tái cấu trúc và vai trò của chính quyền địa
phương trong tái cấu trúc ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trên địa bàn.... 41
2.1.6.1. Tiêu chí đánh giá nội dung tái cấu trúc ngành CNCBCT ..................... 41
iii
2.1.6.2. Tiêu chí đánh giá hiệu quả tái cấu trúc CNCBCT ................................ 42
2.1.6.3. Tiêu chí đánh giá vai trò của chính quyền địa phương trong việc thực
hiện tái cấu trúc ngành công nghiệp chế biến, chế tạo ...................................... 44
2.2. KINH NGHIỆM MỘT SỐ QUỐC GIA VỀ TÁI CẤU TRÚC NGÀNH
CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN CHẾ TẠO ...................................................... 46
2.2.1. Kinh nghiệm của Thái Lan .................................................................... 46
2.2.2. Kinh nghiệm của Malaysia .................................................................... 48
2.2.3. Kinh nghiệm của Thành phố Hồ Chí Minh ............................................ 49
2.2.4. Kinh nghiệm của tỉnh Đồng Nai ............................................................ 51
2.2.5. Một số bài học rút ra cho việc thực hiện tái cấu trúc ngành công nghiệp
chế biến chế tạo trên địa bàn Thành phố Hải Phòng ........................................ 52
Chương 3: THỰC TRẠNG TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP
CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG..... 53
3.1. CHỦ TRƯƠNG, ĐỊNH HƯỚNG VÀ THỰC TRẠNG NGÀNH CÔNG
NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG........................................................................................................... 53
3.1.1. Chủ trương, định hướng có liên quan đến phát triển và tái cấu trúc ngành
chế biến, chế tạo trên địa bàn Thành phố Hải Phòng ....................................... 53
3.1.1.1. Hệ thống văn bản chủ trương, chính sách có liên quan đến phát triển và
tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo trên địa bàn Thành phố Hải Phòng............ 53
3.1.1.2. Nội dung một số chủ trương, định hướng phát triển và tái cấu trúc ngành
chế biến, chế tạo trên địa bàn Thành phố Hải Phòng ........................................ 54
3.1.2. Thực trạng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trên địa bàn Thành phố
Hải Phòng ....................................................................................................... 57
3.1.2.1. Sản phẩm chủ lực của ngành chế biến, chế tạo .................................... 57
3.1.2.2. Thị trường tiêu thụ của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo............... 58
3.1.3. Vai trò, vị trí của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trên địa bàn Thành
phố Hải Phòng................................................................................................. 58
3.1.3.1. Đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của Thành phố .................................... 58
3.1.3.2. Tạo nên sự lan tỏa trong phát triển kinh tế của Thành phố................... 59
3.1.3.3. Đóng góp vào tạo công ăn, việc làm của Thành phố ............................ 60
3.2. ĐÁNH GIÁ TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN,
CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG.......................... 60
3.2.1. Tái cấu trúc ngành theo các tiểu ngành .................................................. 60
iv
3.2.1.1. Các tiểu ngành thuộc ngành chế biến, chế tạo...................................... 60
3.2.1.2. Thực trạng tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo tiểu ngành trên địa
bàn Thành phố Hải Phòng ................................................................................ 61
3.2.1.3. Đánh giá hiệu quả tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo tiểu ngành65
3.2.2. Tái cấu trúc ngành theo thành phần kinh tế............................................ 73
3.2.2.1. Các loại thành phần kinh tế tham gia vào ngành chế biến, chế tạo ....... 73
3.2.2.2. Thực trạng tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo thành phần kinh tế
trên địa bàn Thành phố Hải Phòng ................................................................... 76
3.2.2.3. Đánh giá hiệu quả tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo thành phần
kinh tế .............................................................................................................. 80
3.2.3. Tái cấu trúc ngành theo vùng lãnh thổ ................................................... 86
3.2.3.1. Các địa bàn phân bổ của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo............. 86
3.2.3.2. Thực trạng tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo vùng lãnh thổ trên
địa bàn Thành phố Hải Phòng .......................................................................... 89
3.2.3.3. Đánh giá hiệu quả tái cấu trúc ngành chế biến, chế tạo theo vùng lãnh
thổ.................................................................................................................... 91
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG
TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ........................................................ 98
3.3.1. Lập quy hoạch và kế hoạch phát triển.................................................... 98
3.3.1.1. Thực trạng quy hoạch và kế hoạch....................................................... 98
3.3.1.2. Đánh giá thực trạng công tác lập quy hoạch và kế hoạch................... 100
3.3.2. Xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển................................................. 101
3.3.2.1. Thực trạng xây dựng cơ sở hạ tầng .................................................... 101
3.3.2.2. Đánh giá thực trạng xây dựng cơ sở hạ tầng ...................................... 103
3.3.3. Xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ........................................... 106
3.3.3.1. Thực trạng xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp........................ 106
3.3.3.2. Đánh giá thực trạng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.......................... 108
3.3.4. Xây dựng môi trường kinh doanh và đầu tư......................................... 110
3.3.4.1. Thực trạng môi trường kinh doanh và đầu tư..................................... 110
3.3.4.2. Đánh giá thực trạng môi trường kinh doanh và đầu tư ....................... 111
3.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ TÁI CẤU TRÚC CÔNG NGHIỆP CHẾ
BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ............ 113
3.4.1. Những kết quả đạt được....................................................................... 113
v
3.4.1.1. Về tái cấu trúc theo tiểu ngành........................................................... 113
3.4.1.2. Về tái cấu trúc theo thành phần kinh tế .............................................. 113
3.4.1.3. Về tái cấu trúc theo vùng lãnh thổ ..................................................... 114
3.4.2. Những hạn chế, bất cập ....................................................................... 115
3.4.2.1. Về tái cấu trúc theo tiểu ngành........................................................... 115
3.4.2.2. Về tái cấu trúc theo thành phần kinh tế .............................................. 116
3.4.2.3. Về tái cấu trúc theo vùng ................................................................... 116
3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ............................................ 117
3.4.3.1. Về công tác lập quy hoạch và kế hoạch phát triển.............................. 117
3.4.3.2. Về xây dựng cơ sở hạ tầng................................................................. 118
3.4.3.3. Về xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp .................................... 119
3.4.3.4. Về môi trường kinh doanh và đầu tư.................................................. 121
3.4.3.5. Một số nguyên nhân khác .................................................................. 121
Chương 4: BỐI CẢNH VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY TÁI CẤU TRÚC
NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG........................................................................ 122
4.1. BỐI CẢNH VÀ ĐỊNH HƯỚNG TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG
NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG ĐẾN NĂM 2030 ............................................................................ 122
4.1.1. Bối cảnh phát triển............................................................................... 122
4.1.1.1. Bối cảnh quốc tế ................................................................................ 122
4.1.1.2. Bối cảnh trong nước và Vùng Bắc Bộ................................................ 124
4.1.1.3. Bối cảnh của Thành phố Hải Phòng................................................... 126
4.1.2. Định hướng tái cấu trúc ....................................................................... 127
4.1.2.1. Định hướng phát triển theo tiểu ngành............................................... 127
4.1.2.2. Định hướng phát triển theo lãnh thổ................................................... 128
4.1.2.3. Định hướng phát triển theo thành phần kinh tế .................................. 128
4.2. GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN,
CHẾ TẠO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐẾN NĂM 2030
....................................................................................................................... 129
4.2.1. Thực hiện tốt công tác lập và triển khai quy hoạch và kế hoạch........... 129
4.2.1.1. Về TCT theo tiểu ngành..................................................................... 129
4.2.1.2. Về định hướng phát triển các thành phần kinh tế ............................... 131
4.2.1.3. Về phân bổ theo vùng lãnh thổ .......................................................... 135
vi
4.2.2. Phát triển mạnh và hiện đại cơ sở hạ tầng............................................ 137
4.2.3. Tăng cường chính sách hỗ trợ doanh nghiệp........................................ 140
4.2.4. Tăng cường cải thiện môi trường kinh doanh và đầu tư ....................... 144
4.2.5. Một số giải pháp khác.......................................................................... 145
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 146
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ .................. 149
PHỤ LỤC...................................................................................................... 160